Բանաստեղծ Համո Սահյանը (Հմայակ Սահակի Գրիգորյան) ծնվել է 1914թ. ապրիլի 14-ին Սիսիան շրջանի (այժմ՝ Սյունիքի մարզ) Լոր գյուղում: 1937 թ. ավարտել է Բաքվի երկամյա հայկական ուսուցչական ինստիտուտը: Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին: Աշխատել է մի շարք թերթերում և ամսագրերում, որոնց թվում Բաքվի «Խորհրդային գրող» ամսագրում, «Կոմունիստ» և «Ավանգարդ» թերթերում, «Ոզնի» հանդեսում: 1965 – 1967 թթ. եղել է «Գրական թերթի» գլխավոր խբագիրը:
Հ. Սահյանի բանաստեղծությունները տպագրվել են դեռևս 30-ական թվականներից, սակայն նա համընդհանուր ճանաչման է արժանացել ռազմաճակատում գրած «Նաիրյան դալար բարդի» բանաստեղծությամբ, որը հատկանշվում է Հայաստան երկրի հանդեպ կարոտի հուզական բռնկումով և անմիջականությամբ:
Համո Սահյանի առաջին գիրքը` «Որոտանի եզերքին» բանաստեղծությունների ժողովածուն տպագրվել է 1946 թ.: Այստեղ դրսևորվում էր Սահյանի բանաստեղծական ընդհանուր ուղղվածությունը` սեր հայրենի բնաշխարհի ու մարդու նկատմամբ: Հաջորդ` «Առագաստ», «Սլացքի մեջ», «Ծիածանը տափաստանում», «Բարձունքի վրա», «Նաիրյան դալար բարդի» ժողովածուներում ավելի է ընդլայնվում Համո Սահյանի պոեզիայի թեմատիկ ընդգրկումը:
1972թ. լույս է տեսնում Սահյանի «Սեզամ, բացվիր» ժողովածուն, որի համար 1975թ նա արժանանում է պետական մրցանակի: «Իրիկնահաց, «Կանաչ, կարմիր աշուն», «Դաղձի ծաղիկ» ժողովածուներով հեղինակը բերում է մարդկային դրամատիկ ապրումների ու ճակատագրի քնարերգությունը` բանաստեղծության բնապաշտական տարերքը հագեցնելով նոր, առավել անհատական, մտերմիկ բովանդակությամբ:
Համո Սահյանի ստեղծագործության մեջ մեծ թիվ են կազմում անցյալին, մանկությանը նվիրված բանաստեղծությունները, որոնք ունեն արդիական իմաստավորում, հասարակական հնչեղություն: Նա իրեն հատուկ բառամթերքով անդրադարձնելով իր զգայական աշխարհը` հասնում է լեզվաոճական ինքնատիպության ու կայունության: Նա թարգմանել է Ա. Պուշկինի, Ս. Եսենինի, Գ. Լորկայի և այլ բանաստեղծների ստեղծագործություններից:
Պարգևատրվել է Հոկտեմբերյան հեղափոխության, Աշխատանքային Կարմիր դրոշի և «Պատվո նշան» շքանշաններով:
1998թ. հետմահու լույս է տեսնում Համո Սահյանի «Ինձ բացակա չդնեք» անտիպ բանաստեղծությունների ժողովածուն:
Mi cocina es grande y luminosa y tenemos un frigorifico nuevo. Al lado hay un microondas y debajo de este hay un horno. Hay muchos armarios y una mesa con silla para desayunar.
En el salon-comedor tenemos un sofa muy comodo y dos sillon pequenos. Los libros estan en una libreria de madera que hay junto a una planta. En el centro del salon hay una mesita y una alfombra blanca.
El cuarto de bano es bastante grande tambien. Hay una banera y un armario. El lavabo esta encima del armario.
Pagina 2
En la cocina tu haces la comida.
En el cuarto de baño tu te duchas.
En el salon tu ves la televisión.
En el comedor tu comes.
En el dormitorio tu duermes.
En el salon tu escuchas música.
En los armarios de la cocina tú guardas los platos y las tazas.
В каждой семье из поколения в поколение воспитывается уважение к старшим.
Отношения между взрослыми и детьми не всегда складываются удачно. Старшие не понимают младших и наоборот. Младшее поколение считают себя взрослыми, способными справится с проблемами. Они не понимают сложностей этого мира. Недостаточное отношение к воспитанию старших поколений не позволяет влиять на поведение младших. В результате появляются споры и конфликты в семье. Подростки не соглашаются с мнением родителей. А ведь родители хотят помочь своим детям, и часто бывают правы, но бывает, что и старшие являются виновниками конфликтов. Родители не прислушиваются к детям, не уделяют внимания и не интересуются жизнью своего ребенка. Из-за частых упреков дети становятся агрессивными.
Чтобы избежать подобной ситуации необходимо прислушиваться друг к другу, делиться своими секретами, успехами и победами, радостями и переживаниями. Все это должно происходить в уютной и теплой атмосфере, без криков, слез.
Главное стоит помнить, что нужно уступать друг другу, как детям, так и родителям. В семье должен быть полное доверии и понимание. Добиться этого можно придерживаясь определенных правил. Воспитание должно происходить в тихой и мирной обстановке, запреты следует обосновывать и рассказывать к чему может привести непослушание. Необходимо разговаривать с детьми обо всем, делиться самым сокровенным, тогда ребенок будет доверять старшим.
Необходимо с детства воспитывать уважение к старшим, понимание друг к другу и стремление сделать его еще лучше.
Բագրատունյանց կենտրոնական թագավորությունից բացի՝ IX-X դարերում ստեղծվեցին մի քանի կրտսեր թագավորություններ: 894թ. Սմբատ I Բագրատունին Համամ Արևելցուն թագադրեց և վերակագնեց Հայոց Արևելից կողմանց թագավորությունը: Սմբատ I արքան 897թ. թագադրեց նաև Ատրներսեհ Բագրատունուն, որով հիմք դրվեց հայ Բագրատունիների կրտսեր ճյուղի՝ վրաց Բագրատունիների թագավորությանը:
Գոյատևեց մինչև 1801 թվականը: Այս թագավորության գահակալները աստիճանաբար ձուլվեցին վրացիների մեջ, ինչին նպաստեց Անիի թագավորության և հայկական մյուս պետությունների անկումը XI դարում:
Բագրատունիների կրտսեր թագավորության տիրուհիներից մի քանիսին հիշատակել են Հայոց թագուհիների շարքում: Մասնավորապես՝ Սոփի թագուհուն ով իրեն նաև համարում էր թագուհի հայոց և վրաց: Նաև Կարելի է հիշատակել Մարիամին ով իրեն համարում էր թագուհի անղազած և հայոց:
Հիշատակվում են նաև Ռուսուդանին և Թամարը ով կրում էր թագուհի հայոց տիտղոսը:
Մյուս թագուհիները պատկանում էին արծրունիներին վասպուրականում: Նրանց ներկայացուցիչներից էին Թամար (Մլքե) թագուհին Գագիկ Արծրունու կինը:
Կատան թագուհին Աբուսահլ-Համազասպի Արծրունու կինը և վերջին թագուհին Խուշուշը Սենեքերիմ Արծրունու կինը:
X դարում Բագրատունիները հռչակեցին ևս երկու Կարսի և Տաշիր ձորագետի թագավորությունները: Այս թագավորության անվանապես հայտնի միակ թագուհին Գորանդուխտն է Գագիկ Աբասյանի կինը: Ավելի հարուստ տեղեկություններ են պահպանվել Տաշիր-Ձորագետի թագավորության տիրուհիների մասին:
Թագավորության միասնական անկումից հետո էլ հայտնի են նշանավոր թագուհիներ: Մասնավորապես՝ Կյուրիկե II-ի (1145-1170թթ,) թագուհի Թամարը իր զավակների (Աբաս II-ի, Վասակի, Մարիամի, Մամքանի, Ռուսուդանի, Բորինայի և Վանենիի) հետ կատարել է մեծ շինարարական աշխատանքներ Սանահինում և այլուր:
Վանենի թագուհու կառուցած՝ Սանահինի կամուրջը
Հատուկ հիշատակության է արժանի Վանենի (Նանա) թագուհին՝ Կյուրիկյան Աբաս Բ արքայի տիկինը: Նա 1195թ. Կառուցել է Սանահինի հայտնի կամուրջը՝ ի հիշատակ վաղամեռիկ ամուսնու: Ավելի ուշ կառուցել է տվել Հովհաննա վանքի պարիսպը, պատվիրել է պատկերազարդ ձեռագիր Ավետարան և այլն:
Բագրատյանց դարարջանի կրտսեր թագավորություններից ամենաընդարձակը և հզորը Վասպուրականի Արծրունյաց պետություններ, որը 908թ. Գագիկ Արծրունին հռչակեց անկախ:
Հայտնի չե Գագիկ Արծրունու առաչին կնոջ անունը: Արքայի երկրորդ կինը դարձավ Սմբատ I արքայի եղբայր Շապուհ Բագրատունու դուստր Թամարը, որը հայտնի է Մլքե անունով, որե արաբերեն նշանակւմ է թագուհի:
Մլքե թագուհին մեծ մասնակցություն է ունեցել թագավորության կառավարման կյանքում: Նա 912 թվականից առաջ Վարագա ուխտի մեջ կառուցել է Սբ Աստվածածին եկեղեցին: Եկեղեցու շինարարության մասին թագուհին թողել է հիշատակություն մի ձեռագիր Ավետարանում: Կառույցն իրականացվել է թագուհու «ձեռքով ծախսով»:
Վարագա Սբ Աստվածածին եկեղեցին կանգուն էր մինչև 1915 թվականը: Այսօր եկեղեցու ավերակներից պահպանվել են բեկորներ:
Աղթամարի Սբ Խաչ եկեղեցին
915 թվականին Գագիկ Արծրունին կարգադրեց սկսել Աղթամար Սբ Խաչ եկեղեցու կառուցման աշխատանքները, որոնք տևեցին 6 տարի: 921 թվականին եկեղեցին օծվեց մեծ համդիսավորությամբ:
Տաճարի պատերը զարդարված եմ քանդակներով, իսկ ներսը՝ որմնանկարներով: Տաճարի վրա պատկերված էր Գագիկ Արծրունին, նրա պատկերից վեր երկու կանանց պատկերաքանդակներ են: Ձախ կողմում արքայամայր Սոփի իշխանուհին էր՝ լուսապսակով, որը ցույց տալիս, որ տաճարի կառուցման ժամանակ նա մահացած էր: Աջ կողմում Թամար թագուհին է:
Մլքե թագուհու Ավետարանն» ունի 464 մագաղաթյա թերթ և գրված է մեսրոպյան բոլորանկյուն երկաթագրով: Այն մինչ օրս հայտնի ամենահին պատկերազարդ հայերեն Ավետարանն է:
Թամար (Մլքե) թագուհին հիշատակվում է երկու կոնդակներում, որոնցից առաջինը վերաբերվում է նրա և Գագիկ Արծրունու արքայական գահ բարձրանալուն անմիջապես հաջորդած շրջանին, իսկ երկրորդը ՝ Գագիկ արքայի մահվանը հաջորդած տարիներին:
Առաջինը հայտնի է « Կոնդակ Սուրբ Աղբրկայ Վանից Մշոյ» անվամբ
Երկրորդը Աղթամարի կոնդակն է, որում ներկայացված է Գագիկ Արծրունի արքայի մահն ու նրա հարազատների սուգն այդ առիթով:
Մանրանկար Թամար (Մլքե) թագուհու Ավետարանից
Ցավոք, հայտնի չե, թե մինչև երբ է ապտել Թամար (Մլքե) թագուհին: Նա երեք տարի պահեց ամուսնու սուգը:
Անկախ նրա մարմնավոր կյանքի ավարտի թվականից, հիասքանչ թագուհու հիշատակն ապրում է այսօր՝ կապվելով ամենավաղ պատկերազարդված հայերեն Ավետարանին՝ Վարագա Սբ Աստվածածնին:
Many people travel for different purposes. Whether it is for a business trip or a holiday trip, we see people travelling often. Some people prefer a hilly area for travelling while the others like travelling to places with beaches. In this travelling essay, we will look at the importance of travelling and how it has changed ever since the old times.-Շատ մարդիկ ճանապարհորդում են տարբեր նպատակներով: Լինի դա գործուղման, թե արձակուրդի համար, մենք հաճախ ենք տեսնում մարդկանց, ովքեր ճանապարհորդում են: Որոշ մարդիկ ճանապարհորդելու համար նախընտրում են լեռնոտ տարածք, իսկ մյուսները սիրում են ճանապարհորդել դեպի լողափեր ունեցող վայրեր: Այս ճամփորդական էսսեում մենք կանդրադառնանք ճանապարհորդության կարևորությանը և թե ինչպես է այն փոխվել հին ժամանակներից ի վեր:
Importance of Travelling Essay
While the reasons for travelling are many, we must not forget that it can be a refreshing experience. Travelling is an experience that can teach us so many things that you cannot possibly learn while living at home.
Firstly, it teaches you how to make new friends. The world is full of people who love interacting. You get to make friends when you travel to new places and spend quality time with them.
Moreover, it also helps you enhance your social skills. After that, travelling is great for learning new skills. For instance, going to mountain regions teaches you how to trek. Similarly, going to beaches helps you learn scuba diving or surfing.
You can also enjoy the beauty of nature when you travel. Similarly, you get to explore nature like never before and find discover the earth’s beauty. Travelling also helps us understand people.
After you spend time at a new place, you interact with the local people of the place. You learn so much about them and their culture. It makes you more open-minded and be mindful of the culture and beliefs of different people.-Ճամփորդական էսսեի կարևորությունը Թեև ճանապարհորդելու պատճառները շատ են, մենք չպետք է մոռանանք, որ այն կարող է թարմացնող փորձ լինել: Ճամփորդելը փորձ է, որը կարող է մեզ սովորեցնել այնքան շատ բաներ, որոնք դուք չեք կարող սովորել տանը ապրելիս:
Նախ, այն սովորեցնում է ձեզ, թե ինչպես ձեռք բերել նոր ընկերներ: Աշխարհը լի է մարդկանցով, ովքեր սիրում են շփվել: Դուք կարող եք ընկերներ ձեռք բերել, երբ ճանապարհորդում եք նոր վայրեր և որակյալ ժամանակ եք անցկացնում նրանց հետ:
Ավելին, այն նաև օգնում է ձեզ բարելավել ձեր սոցիալական հմտությունները: Դրանից հետո ճանապարհորդելը հիանալի է նոր հմտություններ սովորելու համար: Օրինակ, լեռնային շրջաններ գնալը սովորեցնում է, թե ինչպես պետք է քայլել: Նմանապես, լողափեր գնալն օգնում է ձեզ սկուբա դայվինգ կամ սերֆինգ սովորել:
Դուք կարող եք նաև վայելել բնության գեղեցկությունը, երբ ճանապարհորդում եք: Նմանապես, դուք կարող եք ուսումնասիրել բնությունը, ինչպես երբեք և գտնել երկրագնդի գեղեցկությունը: Ճանապարհորդությունը նաև օգնում է մեզ հասկանալ մարդկանց:
Նոր վայրում ժամանակ անցկացնելուց հետո դուք շփվում եք տեղի բնակիչների հետ: Դուք այնքան շատ բան եք սովորում նրանց և նրանց մշակույթի մասին: Դա ձեզ դարձնում է ավելի լայնախոհ և զգույշ լինել տարբեր մարդկանց մշակույթի և համոզմունքների նկատմամբ:
Travelling: Then vs. Now
Travelling has changed significantly thanks to technology. In the earlier days, it was not easy to travel. Travelling on foot or on animals was the only option back then. Ships were also an option but they were too risky.
Further, people use bullocks and horse carts and even camels to travel. Sled was an option for people travelling to snow-covered regions. Moreover, it was a hassle to travel even to a short distance as it consumed too much time.
However, with the changing times and revolutionary technology, travelling has become one of the easiest things to do. There are so many new ways and means to travel that the travel game has changed drastically.
We can board a variety of vehicles now to travel such as bus, train, truck, aeroplane, submarine, hovercraft, and more. You can reach a place far away within no time thanks to all these transport options.
Further, there are no barriers now. You can use online maps and translators when travelling to a different city or country to help you. Cab service and food service is readily available too. Thus, travelling is very easy now thanks to technology.
Ճանապարհորդություն. Հետո ընդդեմ հիմա Ճամփորդությունները զգալիորեն փոխվել են տեխնոլոգիայի շնորհիվ։ Նախկին օրերին հեշտ չէր ճանապարհորդել։ Այն ժամանակ ոտքով կամ կենդանիներով ճանապարհորդելը միակ տարբերակն էր։ Նավերը նույնպես տարբերակ էին, բայց դրանք չափազանց ռիսկային էին:
Ավելին, մարդիկ ճանապարհորդելու համար օգտագործում են ցուլեր, ձիերի սայլեր և նույնիսկ ուղտեր։ Սահնակը տարբերակ էր ձյունածածկ շրջաններ մեկնողների համար: Ավելին, դժվարություն էր նույնիսկ կարճ հեռավորության վրա ճանապարհորդելը, քանի որ դա չափազանց շատ ժամանակ էր խլում:
Այնուամենայնիվ, փոփոխվող ժամանակների և հեղափոխական տեխնոլոգիաների հետ մեկտեղ ճանապարհորդելը դարձել է ամենահեշտ գործերից մեկը: Ճամփորդելու այնքան նոր ուղիներ և միջոցներ կան, որ ճամփորդական խաղը կտրուկ փոխվել է:
Այժմ մենք կարող ենք նստել տարբեր տրանսպորտային միջոցներ՝ ճանապարհորդելու համար, ինչպիսիք են ավտոբուսը, գնացքը, բեռնատարը, ինքնաթիռը, սուզանավը, օդանավը և այլն: Տրանսպորտի այս բոլոր տարբերակների շնորհիվ դուք կարող եք կարճ ժամանակում հասնել հեռու տեղ:
Ավելին, այժմ խոչընդոտներ չկան։ Դուք կարող եք օգտագործել առցանց քարտեզներ և թարգմանիչներ այլ քաղաք կամ երկիր ճանապարհորդելիս՝ ձեզ օգնելու համար: Տաքսի ծառայությունը և սննդի սպասարկումը նույնպես մատչելի են: Այսպիսով, ճանապարհորդելն այժմ շատ հեշտ է տեխնոլոգիայի շնորհիվ։
Conclusion of Travelling Essay
All in all, travelling can be a fun and learning experience for everyone now. Moreover, with technology, you can travel to any corner of the world without having to worry about barriers of language, distance, and more. Everyone must travel at least once in their life to enjoy an unforgettable experience.
Ճամփորդական էսսեի եզրակացություն Ընդհանուր առմամբ, ճանապարհորդությունը կարող է զվարճալի և ուսուցման փորձ լինել բոլորի համար այժմ: Ավելին, տեխնոլոգիայի շնորհիվ դուք կարող եք ճանապարհորդել աշխարհի ցանկացած անկյուն՝ առանց անհանգստանալու լեզվական խոչընդոտների, հեռավորության և այլնի մասին: Յուրաքանչյուր ոք պետք է իր կյանքում գոնե մեկ անգամ ճանապարհորդի, որպեսզի վայելի անմոռանալի փորձ:
General description of the trip (Ընդանուր բնութագիր ճանապարհորդության մասին)
Reading this essay, I learned that there are types of travel. Traveling can be a «practical» way to relax. It can be fun փորձ it can be a learning experience. There are people who like to travel in mountainous areas and others like places with beaches. This essay talks about the possibilities of travel and how much has changed since then. Traveling can also be refreshing. It teaches you to make new friends, improves your skills, you become more aware of both the world and nature. Everyone should travel at least once in their life to enjoy an unforgettable experience.
Այս շարադտրությունը կարդալով իմացա, որ կան ճանապարհորդության տեսակներ: Ճանապարհորդությունը կարող է լինել և՛ գործնական և՛ հանգստանալու համար: Կարող է լինել զվարճալի և ուսուցման համար փորձ լինել: Մարդիկ կան, որ սիրում են ճանապարհորդել լեռնոտ տարածքներում իսկ մյուսները սիրում են լողափ ունեցող վայրեր: Այս շարադրության մեջ խոսվում է ճանապարհորդության կարևորությունների և ինչքան բան է փոխվել այն ժամանակներից մինչ այսօր: Ճանապարհորդությունը կարող է նաև թարմացնող լինել: Այն սովորեցնում է նաև նոր ընկերներ ձեռք բերել, բարելավում է ձեր հմտությունները և դուք ավելի տեղեկացված եք լինում թե՛ աշխարհից, թե՛ բնությունից: Յուրաքանչյուր ոք պետք է իր կյանքում գոնե մեկ անգամ ճանապարհորդի, որպեսզի վայելի անմոռանալի փորձ:
Մուտացիան գենոտիպի կայուն փոփոխությունն է որն իրականանում է արտաքին կամ ներքին միջավայրի ազդեցության տակ։ Մուտացիաները լինում են՝ ինքնաբուխ, առաջանում են ինքնաբերաբար օրգանիզմի ողջ կյանքի ընթացքում իր համար նորմալ շրջակա միջավայրի պայմանների դեպքում և աջակցված, գենոմի ժառանգվող փոփոխությունները, որոնք առաջանում են շրջակա միջավայրի ոչ բարենպաստ ազդեցության կամ արհեստական պայմաններում այս կամ այն մուտագեն ազդեցությունների արդյունքում։ Մուտացիաների առաջացմանը հանգեցնող հիմնական պրոցեսներն են՝ ԴՆԹ-ների կրկնապատկումը, ԴՆԹ-ների վերականգնման խախտումները:
Մուտացիաների դասակարգում
Գոյություն ունեն մուտացիաների մի քանի դասակարգումներ՝ ըստ տարբեր չափանիշների։
հիպոմորֆ (փոփոխված ալլելները գործում են նույն ուղղությամբ, ինչ որ վայրի տեսակի ալլելները՝ սինթեզելով միայն ավելի քիչ քանակի սպիտակուցային նյութ), ամորֆ (մուտացիան նման է գենի գործառնության լրիվ կորստին),
հակաամորֆ (մուտացիոն հատկանիշը փոխվում է, օրինակ եգիպտացորենի սերմերի կարմիր գույնը փոխվում է մոխրագույնի),
նեոամորֆ։
Կարճ ասած՝
գենոմային,
քրոմոսոմային,
գենային
Գենային մուտացիա
Դրա արդյունքում տեղի են ունենում մեկ կամ մի քանի նուկլեոտիդների փոփոխություններ, դելեցիաներ, ներդրումներ և տրանսլոկացիաներ, դուպլիկացիաներ և ինվերսիաներ՝ գեների տարբեր հատվածներում, այն դեպքում, երբ մուտացիայի ազդեցության տակ փոփոխվում է միայն մեկ նուկլեոտիդ, ապա խոսքը կետային մուտացիաների մասին է։ Քանի որ ԴՆԹ-ի կազմի մեջ մտնում են միայն երկու տիպի ազոտային միացություններ` պուրիններ և պիրիմիդիններ, ապա հիմքերի փոփոխությամբ բոլոր կետային մուտացիաները բաժանվում են երկու դասի՝ տրանզիցիա (պուրինի փոփոխությունը պուրինով և պիրիմիդինի փոփոխությունը պիրմիդինով) և տրանսվերսիա (պուրինի փոփոխությունը պիրիմիդինով և հակառակը)։ Հնարավոր են գենային մուտացիաների հետևյալ գենետիկական հետևանքները.
կոդոնի իմաստի պահպանում՝ գենետիակական կոդի ընդարձակվածության պատճառով (նուկլեոտիդի հոմանիշային փոփոխություն),
կոդոնի իմաստի փոփոխություն, որը հանգեցնում է պոլիպեպտիդային շղթայի համապատասխան մասում ամինաթթուների փոխարինման (միսսենս-մուտացիա),
անիմաստ կոդոնի առաջացում (նոնսենս- մուտացիա)։
Երեք անիմաստ կոդոն՝ ամբեր – UAG, օխր- UAA և օպալ- UGA (սրանց համապատասխան էլ ստացվում են մուտացիաների անվանումները, որոնք բերում են անիմաստ տրիպլետների առաջացմանը՝ ամբեր-մուտացիա) հետադարձ փոփոխություն։
Ըստ գեների արտահայտման (էքսպրեսիայի) վրա ազդեցության՝ մուտացիաները բաժանվում են 2 կատեգորիայի՝
հիմքերի զույգերի փոփոխման տիպի մուտացիաներ
հաշվառման շրջանակի շեղման տիպի (frameshift)։ Վերջիններս իրենցից ներկայացնում են դելեցիաներ կամ նուկլեոտիդների մեջբերումներ, որոնց թիվը բազմապատիկ չէ երեքի, ինչը կապված է գենետիկական կոդի եռահյուսման հետ։
Առաջնային մուտացիան հաճախ անվանում են ուղիղ մուտացիա, իսկ գենի ելակետային կառուցվածքը վերականգնող մուտացիան՝ հակառակ մուտացիա կամ ռեվերսիա։ Մուտանտ օրգանիզմի մոտ ելակետային ֆենոտիպի վերադարձը մուտացիոն գործառույթի՝ վերականգնման հետևանքով, տեղի է ունենում ոչ թե իրական ռեվերսիայի հաշվին, այլ նույն գենի կամ մեկ ուրիշ՝ ոչ ալլելային գենի այլ հատվածում մուտացիայի հետևանքով։ Այդ դեպքում հետադարձ մուտացիան անվանում են սուպրեսսորային։ Այն գենետիկական մեխանիզմները, որոնց շնորհիվ տեղի է ունենում մուտանտ ֆենոտիպի սուպրրեսիան, խիստ բազմազան են։
Մուտացիաների հետևանքները բջջի և օրգանիզմի համար
Մուտացիաները, որոնք վատթարացնում են բջջի գործունեությունը բազմաբջիջ օրգանիզմում, հաճախ հանգեցնում են բջջի վերացմանը (մասնավորապես բջջի ծրագրավորվող մահվան՝ ապապտոզին)։ Եթե ներքին և արտաքին բջջային մեխանիզմները չեն հայտնաբերել մուտացիան և բջիջը անցել է բաժանումը, ապա մուտանտային գենը փոխանցվում է բջջի բոլոր սերունդներին, և առավել հաճախ հանգեցնում նրան, որ բոլոր այդ բջիջները սկսում են այլ կերպ գործել։ Բարդ բազմաբջիջ օրգանիզմի սոմատիկ բջիջների մուտացիան կարող է բերել չարորակ կամ լավորակ նորագոյացությունների, սեռական բջջում՝ սերնդի ամբողջ օրգանիզմի հատկությունների փոփոխություն։ Գոյատևման հաստատուն պայմաններում առանձնյակներից շատերն ունեն օպտիմալին մոտ գենոտիպ, իսկ մուտացիաներն առաջացնում են օրգանիզմի գործառույթների խախտում, նվազեցնում նրա հարմարվածությունը և կարող են բերել առանձնյակի մահվան։ Սակայն, շատ հազվադեպ մուտացիան կարող է նպաստել օրգանիզմի մոտ օգտակար հատկանիշների առաջացմանը, և այդ դեպքում մուտացիաները շրջակա միջավայրին հարմարվելու միջոցներ են ձեռք բերում և համապատասխանաբար կոչվում են հարմարվողական։
Ինչպիսի՞ իրավիճակ էր Արևելյան Հայաստանում 5-րդ դարի առաջին կեսին։
Արևելյան Հայաստանը 5-րդ դարում, դարձավ մարզսպանություն, բայց պսպսնվեց հայ նախարարական համակարգը: Նախարարները մնում էին իրենց տիրույթների տերերը: Կաթողիկոսը զրկվեց պաշտոնից և միայն կարող էր զբաղվել կրթական գործով: Արևելյան Հայաստանը ղեկավարելու ուղարկվեց Պարսկի պաշտոնյա: Հայրենանվեր նախարարների և հոգևոր գործիչների ջանքերով Արևելյաան Հայաստանում Հայ ժողղովրդի վիճակը բարեալվել էր: Հասկերթ 2-ի ժամանակ ավելի վատացավ Հայ ժողովրդի վիճակը: Նա ամենինչ արեց թուլացնելու ռազմական ուժը և ծրագրեց Հայերի կրոնափոխությունը: Բարձրացվեցին հարկերը, հարկատու դարձավ նաև հոգևարանությունը: Բարձր պաշտոների դրվեցին նաև Պարսիկները:
Նկարագրե՛լ Վարդանանց պատերազմի ընթացքը:
Վարդան Մամիկոնյանի հրամանով հայոց զորքը հավաքվեց Այրարատում և արագորեն շարժվեց թշնամուն ընդառաջ։ Սպարապետը ցանկանում էր ճակատամարտ տալ հայ-պարսկական սահմանում և կանխել երկրի ավերումը։ Սակայն Մուշկան Նյուսալավուրտի հրամանատարությամբ պարսկական զորքն արդեն անցել էր Հեր ու Զարևանդ գավառները և շարժվում էր դեպի երկրի խորքը։ Պարսիկների հսկայական բանակն ուժեղացված էր ընտիր հեծելազորով՝ «Մատյան գնդով», ու մարտական փղերով։ Պարսիկները շուտով մտան Վասպուրականի Արտազ գավառ և բանակ դրեցին Տղմուտ գետի աջ ափին՝ Ավարայրի դաշտում։ 451 թվականի գարնանը պարսկական բանակը Փայտակարանից շարժվելով, սահմանամերձ Հեր և Զարևանդ գավառներով մտնում է Մարզպանական Հայաստան
Որո՞նք են Վարդանանց պատերազմի պատճառները և հետեւանքները:
Հասկերտը պահանջում է հայերին հրաժարվել քրիստոնեությունից: Սակայն հայերը հրաժարվում են և Հասկերտը տեղեկանալով մերժման մասին, սպառնալիքներ է ուղղարկում: Այդ ժամանակ Վարդան Մամիկոնյանը խորհրդակցություն է հրավիրում: Բոլորը տեղեկանում են, որ նախարարների ուրացումը կեղծ է եղել և այդ խորհրդակցությանը նախարարները ու հոգևորականները երդվում են հավատարիմ լինել հայրենիքի և քրիստոնեական սուրբ գործին: Աղվանից լուր է ստացվում, որ պարսից բանակը ներխուժել է և բռնություններ է գործում: Վարդան Մամիկոնյանը զոյք է հավաքում 451թ.Մայիսի 26-ին: Լուսաբացին սկսվում է Ավարայրի ճակատամարտը: Ավարայրի դաշտում Վարդանը զոհվում է և նրա հետ զոհվում են 1036զինվոր\:
Վարդանանց պատերազմը կրոնակա՞ն պատերազմ է։ Հիմնավորիր ինչու՞։
Որո՞նք են Վահանանց պատերազմի պատճառները և հետևանքները:
481 թ.-ին Շիրակում կայանում է հավաք, որտեղ հայ նախարարները որոշում են ապստամբել: Նրանց վճիռն էր` «Լավ ենք համարում մի անգամ մեռնել, քան թե ամեն օր եկեղեցու և քրիստոնեության արհամարհանքը և քակտումը տեսնել »: Խուսափելով հայ ապստամբների հետապնդումից՝ պարսից մարզպանը փախչում է Ատրպատական: Սկսվում է Վահանանց պատերազմը:
Համեմատե՛լ Վահանանց և Վարդանանց պատերազմները
Հետևանքներ
Ճարմանայի դաշտում՝ Կուրի գետահովտում, տեղի է ունենում ճակատամարտ ։ Սակայն այն ողբերգական ելք է ունենում. զոհվում են ասպետ Սահակ Բագրատունին և քաջ Վասակ Մամիկոնյանը:
3․ Ի՞նչն ընդհանուր չէ Արարատի և Արմավիրի մարզերի համար. 1) Գերիշխում են կուլտուր ոռոգելի հողերը: 2) Արդյունաբերության մեջ առաջատար է ատոմային էներգետիկան: 3) Բնորոշ են խոշոր գյուղերը: 4) Գյուղատնտեսության զարգացման գլխավոր պայմանն արհեստական ոռոգումն է:
4․ Տավուշի մարզում տնտեսության ո՞ր ենթաճյուղն է բացակայում. 1) գինու և պահածոների արտադրություն 2) գունավոր մետաղաձուլություն և քիմիական արդյունաբերություն 3) հանքային ջրերի արտադրություն և զբոսաշրջություն 4) գորգագործություն և փայտամշակություն
5․ Ի՞նչն է ընդհանուր Կապան և Հրազդան քաղաքների համար. 1) Երկաթուղային հանգույցներ են: 2) Արդյունաբերության առաջատար ճյուղը պղնձաձուլությունն է: 3) Գործում են հզոր ջերմաէլեկտրակայաններ: 4) 20–րդ դարի 80–ական թվականներին գործել են խոշոր մեքենաշինական ձեռնարկություններ:
6․ Ի՞նչն է ընդհանուր Գյումրի և Իջևան քաղաքների համար. 1) Արդյունաբերության առաջատար ճյուղը փայտամշակումն է: 2) Երկաթուղային հանգույցներ են: 3) Բազմագործառութային քաղաքներ են: 4) Գործում են խոշոր գորգագործական ֆաբրիկաներ:
7․ Հրազդան և Արարատ քաղաքների օդային ավազանի աղտոտման պատճառներից է. 1) մեքենաշինական ձեռնարկությունների առկայությունը 2) շինանյութերի արդյունաբերական ձեռնարկությունների արտանետումները 3) քիմիական արդյունաբերության ձեռնարկությունների արտանետումները 4) գունավոր մետաղաձուլական ձեռնարկությունների արտանետումներ
8․ Արդյունաբերական ձեռնարկությունների արտանետումների հետևանքով առավել աղտոտված բնակավայրեր են. 1) Արարատը և Ագարակը 2) Ջերմուկը և Դիլիջանը 3) Չարենցավանը և Արմավիրը 4) Վեդին և Սպիտակ
9․ Ներկայացնել Գեղարքունիքի և Կոտայքի մարզի զբոսաշրջության զարգացման հեռանկարները։
Երկու մարզերն էլ միմյանց հարեւաններ են հանդիսանում։ Բացի այդ Կոտայքի մարզը Հայաստանի միակ մարզն է, որ արտաքին սահման չունի եւ դա էլ ավելի է հեշտացնում նրանում զբոսաշջության զարգացումը։ Այստեղ է գտնվում է Ծաղկաձորը, Աղվերանը որոնք հանդիսանում են հանգստի գլխավոր գոտիներից մեկը։ Դե իսկ Գեղարքունիքի մարզում է գտնվում Սեւանա լիճը նաեւ Սեւանա վանքը եւ կարծում եմ, որ Սեւանն ինքն է իր մոտ կանչում զբոսաշջիկներին եւ միակ բանը, որ կլիներ, որ ավելանային դա հյուրատներն են։
10․ Համեմատել և առանձնացնել, այն նմանությունները և տարբերությունները, որոնք առկա են Արարատի և Արմավիր մարզերում։
Արարատի եւ Արմավիրի մարզերը երկուսն էլ գտնվում են Արարատյան դաշում եւ նրանց կլիմաները շատ նման են միմյանց։ Նրանց երկուսում էլ առկա են կուլտուր ոռոգելի ջրեր։
